مقدمه
بلایای طبیعی ممکن است در هر جا و در هر زمانی روی دهد و بین فقیر و غنی و کشورهای بزرگ و کوچک فرقی قایل نمی شود . تأمین امنیت انسانی با پیشگیری از وقوع خطرات هم ساده و هم کم هزینه تر و هم دارای اهمیت محوری و استراتژیک است . باید دانست در نتیجه بلایا نظم و قاعده جامعه تغییر کرده و انسان رو در روی خطر قرار می گیرد و دچار دل نگرانی و اضطراب می شود و در موقعیت ناامنی قرار می گیرد .
 

زلزله
زلزله یکی از بلایای طبیعی است که اگر به درستی شناخته شود و پیش بینی های لازم برای مقابله با آن صورت گیرد مانند بسیاری دیگر از بلایای طبیعی غالباً قابل کنترل است . زلزله زمانی اتفاق می افتد که سنگ های ناحیه ای از پوسته ی زمین ، مقاومت خود را در برابر نیروهایی که از درون زمین به آنها وارد می آید ، از دست می دهند و به طور ناگهانی می شکنند و انرژی زیادی آزاد می شود . هنگامی که زلزله ای رخ می دهد ، انرژی آزاد شده در اثر آن بصورت امواج در همه جهت ها منتشر می شود . این موج ها شباهت بسیار زیادی به امواج ایجاد شده در اثر فرو افتادن یک سنگ در آب آرام یک حوضچه دارند . به همان ترتیبی که ضربه ی سنگ باعث به جنبش در آوردن امواج آب می شود ، یک زلزله هم امواجی لرزه ای ایجاد می کند که در زمین منتشر می شوند . ( با توجه به گسترش و توسعه روز افزون شهرها در پهنه های لرزه خیز ، آسیب پذیری این شهرها در برابر زمین لرزه های بزرگ رو به فزونی است . تجربه نشان داده است که رویداد هر زلزله بزرگ در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران به علت جمعیت زیاد و عدم رعایت پایداری سازه ها باعث تلفات جانی زیاد و خسارات مالی و انهدام سازه ها می شود . بدین ترتیب مطالعات لرزه خیزی در مناطق ناآرام زمین و استفاده از نتایج آن در طراحی بناهای جدید بسیار مفید خواهد بود . گستره خاورمیانه به دلیل جایگیری در کمربند کوهزایی و لرزه زایی ، آلپ - هیمالیا بسیار لرزه خیز است . فعالیت های لرزه ای به طور عمده در مرز بین صفحات تکتونیکی یا در مجاورت این صفحات رخ می دهد . در نقاطی که این صفحات به یکدیگر فشار آورده و یکی به زیر دیگری فرو می رود ، زلزله های کم ژرفا تا ژرف رخ می دهد . و در جایی که صفحات نسبت به یکدیگر لغزیده و از مقابل هم عبور می کنند ، معمولاً زلزله های کم ژرفا هستند . حرکت نسبی صفحات اصلی منطقه خاورمیانه ، شامل صفحه عربستان ، صفحه ایران و صفحه اوراسیا ، عامل اصلی وقوع زلزله های خاورمیانه می باشد . بنابراین غرب پاکستان ، تمامی ایران ، قفقاز ، کپه داغ و کل ترکیه به دلیل داشتن مرزهای طولانی با صفحات یاد شده ( یا واقع شدن در این مرزها ) لرزه خیزی بالایی دارند. در چهارچوب جهانی ، فلات ایران در محل تلاقی صفحه های عربستان ( عربستان - آفریقا ) هند ( هند - استرالیا ) و اوراسیا ( آسیا - اروپا ) واقع شده است . تلاقی این صفحه ها باعث شده است تا پوسته ایران که در کل ضعیف تر از صفحه یاد شده
است ، تغییر شکل پیدا کند و توسط چین خوردگی ها و رشته کوههایی چون زاگرس در غرب ، البرز و کپه داغ در شمال و شمال شرق و کوههای شرق ایران و مکران به ترتیب در شرق و جنوب شرق احاطه شود . کوهها و چین خوردگی های پوسته فلات ایران هنوز به وضعیت پایدار خود نرسیده اند بنابراین با تداوم حرکت صفحه ها شاهد فعالیت های لرزه ای در اغلب نقاط ایران بخصوص در نواحی کوهستانی هستیم . پوسته قاره ها یکپارچه نیستند ، بلکه در بخش های مختلف دچار شکستگی هستند که محل آن را گسل می نامند . نقاط مختلف ایران ، به دلیل شرایط متفاوت ، رفتار لرزه ای مشابه را نشان نمی دهند . بالا بودن بزرگی زمین لرزه های مناطق مرکزی و خاوری ایران بیشتر به دلیل ماهیت گسل های منطقه می باشد .) در جای جای پهنه ایران زمین گسل ها به صورت آشکار و نهان وجود دارد . زلزله در کوهستان مانند کسی است که سوار بر اسب است . زمین لرزه های بزرگ دارای سیکل ( دوره بازگشت ) می باشند . مثلاً سیکل زلزله تهران از 10 تا 211 سال است و 185 سال است که در تهران زلزله بزرگی رخ نداده که این واقعه ممکن است فردا اتفاق بیفتد یا 26 سال دیگر رخ دهد .

دیاگرام توزیع جغرافیای زلزله در جهان

امواج زلزله :
( در هنگام وقوع زلزله لرزه نگار امواجی به شرح زیر در روی نوار کاغذی خود ثبت می کند .
1 - امواج p ( امواج اولیه ) : این امواج نخستین امواجی هستند که در دستگاه لرزه نگار ثبت می شوند . برای تجسم چگونگی پدید آمدن این امواج می توان از برخورد یک لکوموتیو با تعدادی واگن کمک گرفت با فرض این که لکوموتیو نقطه شروع زلزله و واگن ها لایه های زمین در نظر گرفته شوند .
امواج p از نوع امواج طولی هستند و می توانند از مایعات و جامدات و گازها عبور نمایند .
2 - امواج s ( امواج ثانویه ) : این امواج بعد از امواج p به لرزه نگار می رسند و دامنه نوسان آنها از امواج p بیشتر است . این امواج به علت این که از نوع امواج عرضی هستند فقط از جامدات عبور می کنند . امواجی که از تکاندن ملحفه ای که یک سر آن را در دست داریم ایجاد می شود می توانند نموداری از این امواج را مجسم کند .
3 - امواج L ( امواج سطحی ) : این امواج از امواج s و p پیچیده تر هستند و شبیه به امواج آب می باشند . این امواج به جای آن که از درون اشیاء عبور کنند از سطح آنها می گذرند و خرابیهای زلزله هم بیشتر مربوط به همین امواج است .
امواج L می توانند از جامدات و مایعات و گازها عبور کنند .

اقسام زلزله :
معمولاً زلزله به یکی از چهار صورت عمودی ، افقی ، موجی و دورانی حادث می شود که ذیلاً به شرح هر کدام می پردازیم :
1 - زلزله عمودی : در زلزله های عمودی اشیاء روی زمین به هوا پرتاب می شود و همچنین آب استخرها و حوض ها به هوا پرتاب می شود . در زمین های شنی و ماسه ای ، شن و ماسه به هوا رها شده و از نقطه ای به نقطه دیگر منتقل می شوند .
2 - زلزله های افقی : در زلزله های افقی برجها و عمارات و دیوارها در جهت معینی فرو می ریزند و خطوط آهن به یک سو خم می گردد .
3 - زلزله های موجی : در زلزله های موجی سطح زمین نظیر دریای متلاطم چون موج به حرکت در می آید و خطوط آهن نیز ناهمواری پیدا می کند .
4 - زلزله های دورانی : در زلزله های دورانی اشیاء و وسایل به دور خود به گردش در می آیند . این نوع زلزله ها به ندرت اتفاق می افتند .)

مهم ترین زلزله های نیم قرن اخیر در ایران
زمان وقوع زلزله ( هجری شمسی ) مطابقت با مقیاس ریشتر محل وقوع زلزله
1341 ، 10 شهریور ساعت 22 و 50 دقیقه 3/7 ( بوئین زهرا ) قزوین
1347 ، 9 شهریور ساعت 14 و 20 دقیقه 3/7 ( دشت بیاض ) خراسان
1351 ، 31 فروردین 9/6 ( قیرو کارزین ) فارس
1357 ، 25 شهریور ساعت 19 و 36 دقیقه 4/7 طبس خراسان
1360 ، 21 خرداد ساعت 2 و 54 دقیقه بامداد 3/7 ( گلباف - سیرک ) کرمان
1369 ، 31 خرداد ساعت 30 دقیقه و 38 ثانیه بامداد 3/7 ( رودبار ) گیلان
1375 ، 10 اسفند ساعت 16 و 28 دقیقه 5/5 اردبیل
1376 ، 20 اردیبهشت ساعت 12 و 27 دقیقه 1/7 ( اردکولِ قاین ) خراسان
1382 ، 5 دی ماه ساعت 5 و 26 دقیقه و 52 ثانیه بامداد 5/6 ( بم ) کرمان
1389 ، 6 شهریور ساعت 18 و 20 دقیقه 8/5 ( زاوه ) تربت حیدریه خراسان
1391 ، 21 مرداد ساعت 16 و 53 دقیقه و 15 ثانیه 2/6 (اهر ، هریس و ورزقان ) آذربایجان شرقی
با توجه به این جدول می توان مشاهده کرد که تغییرات دمایی در بروز زلزله ها بی تأثیر نیست ، بطوری که چند مورد از زلزله های مخرب ایران در شهریورماه که تغییرات دما داریم اتفاق افتاده است .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: